Stel je voor: rond het jaar 2000 was het vooruitzicht met de diagnose bloedkanker zeer somber. Slechts 10 tot 20 procent van de patiënten leefde nog na 5 jaar… 20 jaar later is het tij gekeerd. Dankzij wetenschappelijke ontdekkingen zijn de overlevingskansen soms bijna verdubbeld. En nieuwe ontdekkingen zijn in aantocht. In het kader van World Cancer Day staan we stil bij deze medische vooruitgang en de rol die AbbVie pakt om de behandelingen bij bloedkanker te verbeteren.

Toen & nu

De mogelijkheden bij de diagnose bloedkanker waren 10 tot 20 jaar geleden beperkt: chemo, bestraling en misschien een beenmergtransplantatie. De (ziekenhuis)behandeling gaf een vijfjaarsoverlevingkans van tussen de 10 en 20 procent. Vandaag de dag zijn de vooruitzichten verbeterd, dankzij wetenschappelijke innovaties zoals gerichte behandelingen die de groei en overleving van kankercellen verstoren. Alleen al bij leukemie is de vijfjaarsoverleving bijna verdubbeld van 34 procent medio jaren ‘70 tot 66 procent in het begin en het midden van de jaren 2000, volgens de Leukemia & Lymphoma Society.

Doodsvonnis

Ook het leven van een patiënt met chronische lymfatische leukemie (CLL) is de laatste 10 jaar radicaal veranderd. Toen Ben Greenlee meer dan tien jaar geleden deze diagnose kreeg, nam zijn arts een ongebruikelijke stap. Hij adviseerde Greenlee om zijn bloedkanker niet te laten behandelen. Ben: “Hij vertelde me dat er op dat moment nog niet zo veel mogelijkheden waren, maar dat er zeker betere behandelingen zouden zijn tegen de tijd dat ik ze nodig had. Hij wilde me waarschijnlijk hoop inboezemen, maar destijds voelde het als een doodsvonnis.” Gelukkig bleek zijn arts het bij het juiste eind te hebben. Er zijn inderdaad nieuwe geneesmiddelen geïntroduceerd waar Ben nu baat bij heeft.

Stroomversnelling

“Hoewel er al flinke stappen zijn gezet, zijn kankeronderzoekers nog hard op zoek naar wetenschappelijke innovaties voor mensen met agressieve, moeilijk te behandelen vormen van kanker,” vertelt dr. Steve Davidsen, hoofd van de internationale oncologische onderzoeksafdeling van AbbVie. “Vooruitgang in de onclogie is in een stroomversnelling terecht gekomen, maar ondanks dat wachten er nog veel mensen op een oplossing. We hebben dus nog veel werk te doen.”

Waar ontstaat bloedkanker?

Bloedkanker begint veelal in het beenmerg, de bloedcellen-fabriek van je lichaam, en kent 3 hoofdsoorten: leukemie, lymfoom en myeloom, die je weer kunt onderverdelen in meer dan 100 subsoorten. Bij acute myeloïde leukemie (AML) bijvoorbeeld, ontstaat de kanker in het beenmerg uit cellen die uiteindelijk witte bloedcellen zouden worden. Bij een andere vorm van leukemie, chronische lymfocytaire leukemie (CLL), ontwikkelt de kanker zich in een specifiek type witte bloedcel, de zogenaamde B-cellen. Chemotherapie, lang de standaardbehandeling bij bloedkanker, vernietigt niet alleen kankercellen, maar ook andere gezonde cellen. Daarom zijn onderzoekers, zowel op het gebied van bloedkanker als solide tumoren, op zoek gegaan naar een behandeling die zich alleen richt op kankercellen.

Doorzettingsvermogen

AbbVie’s strategie om de nadruk op de celbiologie te leggen, heeft geleid tot een nieuwe kijk op gereguleerde celdood bij bepaalde vormen van leukemie, aldus Davidsen. "We onderzoeken de mechanismen waarmee kankercellen overleven en zich voortplanten, of ze nou te maken hebben met bloedkanker of met solide tumoren. Dat vergt doorzettingsvermogen, want we moeten doorgaan tot we de écht interessante moleculen op het spoor komen.”

Doorbraak

“Dat doorzettingsvermogen laat zich ook zien in de werkwijze van AbbVie’s klinisch team zodra er een molecuul is gevonden met geneesmiddelpotentie,” vertelt dr. Jalaja Potluri, medisch directeur bij AbbVie Global. Potluri is van oorsprong hematoloog-oncoloog en focust zich met haar team op proefonderzoeken naar unmet medical needs, zoals zeer moeilijk te behandelen, zeldzame vormen van kanker. “Deze proefonderzoeken vergen flink wat volharding, want de patiënten hebben ons echt nú nodig.” Zo realiseerde haar team onder andere in slechts 4 jaar het proces van klinisch onderzoek naar goedgekeurd geneesmiddel, wat meestal 10 jaar of langer duurt. Potluri: “Voor een leukemie-arts is dat geweldig. Het is ons gelukt om behandelingen te creëren voor een ziekte met zeer veel subsoorten waar nog geen behandeling voor was.”

Stroomversnelling

“De wetenschap is in een stroomversnelling geraakt dankzij nieuwe technologieën en benaderingen. Dat biedt nieuwe wegen om geneesmiddelen te ontwikkelen die het verschil tussen leven en dood betekenen,” zegt Jim Dean, medisch directeur bij AbbVie Global. “Met meer inzicht in de ziekte en meer investeringen in labonderzoeken kunnen we efficiëntere klinische onderzoeken ontwerpen en ervoor zorgen dat nieuwe behandelingen sneller bij patiënten terechtkomen. Wetenschappelijke ontdekkingen op het gebied van genetica, genomica en precisiegeneeskunde, helpen dat benodigde inzicht te verkrijgen. Wetenschappers kunnen tegenwoordig veel preciezer de genetische verschillen zien tussen subgroepen van mensen met een bepaald type kanker. En daarmee kan je een behandeling op maat creëren.”

Kansen

Ook antilichaam- en celtherapie, evenals de volgende generatie van middelen die alternatieve vormen van gereguleerde celdood opwekken bij kankercellen, beloven verbetering en vooruitgang in de behandelingen. ”Wetenschap gaat een kant op die je vroeger nooit voor mogelijk had gehouden,” besluit Davidson. “Dat is ook waar we elke dag ons bed voor uitkomen: nieuwe wetenschappelijke inzichten omzetten naar kansen voor patiënten.”

Bronnen

SEER (Surveillance, Epidemiology and End Results) Cancer Statistics Review, 1975-77; National Cancer Institute; 2020.

Dit artikel is een vertaling van het artikel op abbvie.com: “Then and now: A renaissance in blood cancer treatment”